Klucz do zwalczania alergii

Alergia nie jest schorzeniem izolowanym i jedynie uciążliwą dolegliwością, lecz chorobą całego układu immunologicznego, wymagającą kompleksowej terapii!  

 Na wstępie należy podkreślić, iż w diagnostyce i terapiach medycyny biologicznej, a więc i koncepcji MORA®, pojęcie alergii jest o wie­le szersze niż przyjęte przez medycynę akademicką. O alergii mówi się wtedy, gdy objawy pojawiają się na drodze wy­zwolenia mechanizmów immunologicz­nych. Alergen, którym najczęściej jest białko obecne w produkcie, wyzwala kaskadę reakcji układu immunologicz­nego, czego najważniejszym rezultatem jest uwolnienie przeciwciał. Przeciwciała z kolei wyzwalają szereg substancji che­micznych, takich jak histamina i kininy, które powodują wystąpienie różnych ob­jawów chorobowych. Uczulenie, zwłasz­cza pokarmowe, często jest przekazywa­ne dziedzicznie i zazwyczaj pojawia się już w pierwszych latach życia. Alergia nie jest schorzeniem izolowanym i je­dynie uciążliwą dolegliwością, lecz cho­robą całego układu immunologicznego, wymagającą kompleksowej terapii!

W medycynie biologicznej termin „alergia” obejmuje również reakcje tzw. pseudoalergiczne i nietolerancję. Nie­tolerancję pojmujemy jako wpływ sub­stancji obcej, który powoduje zaburzenia komunikacji międzykomórkowej i tym samym zakłócenie normalnego funk­cjonowania organizmu. Nietolerowana substancja wyzwala szereg specyficz­nych reakcji metabolicznych bez udzia­łu układu odpornościowego. Objawy są często bardzo podobne do objawów alergii pokarmowej. Pojawiają się wów­czas, gdy organizm nie może prawidłowo strawić lub wchłonąć danego składnika. Przykładowo, może to być nietoleran­cja laktozy uwarunkowana niedoborem enzymu (laktazy), który rozkłada cukier mleka. Nietolerancja laktozy spowodo­wana jest przez wiele czynników, między innymi przez niektóre choroby przewo­du pokarmowego oraz uszkodzenia je­lita cienkiego, bądź niekiedy wrodzoną niezdolnością wydzielania laktazy. Obok laktozy drugą najczęściej występującą przyczyną nietolerancji pokarmowej jest gluten.

Układ immunologiczny człowieka nieprzerwanie wykonuje ciężką pracę, zmagając się przede wszystkim z ogrom­ną liczbą substancji będących produk­tem ubocznym silnie rozwijającego się przemysłu. Kumulacja lotnych zanie­czyszczeń przemysłowych oraz przemy­słowo zmieniona żywność spowodowa­ły wzrost liczby zachorowań na choroby alergiczne. Nieprzerwany dowóz nieto­lerowanych przez ustrój substancji pro­wadzi do porażenia układu immuno­logicznego. Najtragiczniejszym w tych tzw. „zamaskowanych” alergiach jest to, że pacjent nie zauważa żadnego związ­ku między swoimi dolegliwościami a spożywanym pokarmem. Dopiero wy­kluczenie z jadłospisu danego produktu spożywczego przez kilka dni, pozwala na ustalenie tego ewentualnego źródła dolegliwości. Pamiętać przy tym trzeba, że najcięższymi alergiami są nie alergie inhalacyjne, lecz – alergie jelitowe, po­karmowe!

Centralne znaczenie dla zrozumienia związku reakcji alergicznej z układem immunologicznym ma tzw. jelitowy układ nerwowy. Pod względem struk­turalnym oraz neurochemicznym układ nerwowy jelit jest mózgiem samym w sobie. Nazywany jest „minimózgiem jelitowym” (ang: enteric minibrain; brain-in-the-gut). Niezliczone metry włókien tworzą sieć połączeń, w której czynności pośredniczy więcej neuroprzekaźników niż w jakiejkolwiek innej części obwo­dowego układu nerwowego!

Alergia tworzy immunologiczne podłoże dla wszelkiego rodzaju infekcji, schorzeń degeneracyjnych, chorób au­toimmunologicznych. Mówiąc bardzo ogólnie, reakcja układu immunologicz­nego jest odpowiedzią na „wyzwania”, jakimi są wirusy, bakterie i pasożyty. Jest też odpowiedzią na działanie syntetycz­nych związków chemicznych.

Z punktu widzenia tradycyjnej medy­cyny chińskiej, alergia przyporządkowa­na jest elementowi Wody i jest związana z funkcją nadnerczy. Z kolei nadnercza należy traktować jako narząd sterujący humoralnym układem immunologicz­nym, gdyż produkują kortykoidy oraz hormony sprzężone z przysadką związa­ną z całym układem odpornościowym.

Między alergią, układem immunolo­gicznym a nadnerczami istnieją dalsze brzemienne w skutkach związki: Adre­nalina i kortyzol są jedynymi antago­nistami insuliny, a więc podwyższają poziom cukru we krwi. Jeżeli jednak nadnercza zmuszone są do nadmierne­go wydzielania kortyzolu i adrenaliny, koniecznych w immunologicznych pro­cesach antyalergicznych, wówczas pro­dukowane są one w niedostatecznej ilo­ści i dochodzi do niedocukrzenia z całą jego dalszą symptomatyką. Gdy stan ten się przedłuża, dochodzi do niebagatel­nej w konsekwencjach niewydolności nadnerczy. Tak więc w wypadku każdej alergii należy pomyśleć i o sprawności nadnerczy!  

Medycyna akademicka skupia się w dużej mierze na jednym typie alergii: alergii typu I tj. IgE-zależnej (reakcji natychmiastowej, anafilaktycznej), gdyż szacuje się, że ten typ alergii występuje u ok. 48-50% chorych. Również stoso­wane metody diagnostyczne nakierowa­ne są na ten typ alergii, tak iż pozostałe z reguły nie są rozpoznawalne lub są roz­poznawalne z trudem. Doświadczenie lekarskie uczy jednak, że alergie ostrego typu I zdają się w dzisiejszych czasach tracić na znaczeniu. Być może wytłu­maczenia tego zjawiska należy szukać w tym, że układ immunologiczny na skutek różnorodnych obciążeń nie jest już w stanie reagować w sposób ostry. Istnieją jednak przewlekłe objawy za­maskowanych alergii, a może w jeszcze większym stopniu – pseudoalergii, które należy zdiagnozować i poddać leczeniu. Chodzi w nich bowiem o substancje, z którymi organizm ma częsty kontakt, a jednak nie widać wyraźnego związku między daną substancją alergizującą a objawami chorobowymi.

W chwili gdy organizm nie może w sposób obojętny przetworzyć typowej substancji pokarmowej, dochodzi do ogromnego – gdyż stałego – przeciążenia układu immunologicznego. Nieustannie więc ma miejsce utrata sił, których póź­niej nie starcza ustrojowi na zwalczenie innych szkodliwych wpływów.

Problem nasila się tym bardziej, że po pewnym czasie pojawiają się pewne symptomy uzależnienia od alergenu, a przez to zwiększa się wydatkowanie energii przez układ immunologiczny. Tworzy się zamknięty diabelski krąg. W takim świetle staje się zrozumiały nieodparty apetyt na jajka czy ser, albo makaron. To właśnie jest towarzyszące alergenom centralnym zjawisko uzależ­nienia. Nałóg ten można porównać do innych, np. alkoholowego, nikotynowe­go czy kawowego. Objawy głodu pod­czas karencji danego alergenu także są porównywalne z objawami, jakie towa­rzyszą odstawieniu narkotyków.

„Nietypowa” symptomatyka alergii pokarmowych

Alergie pokarmowe wszystkim ko­jarzą się w pierwszym rzędzie z dole­gliwościami ze strony żołądka i jelit, bądź objawami skórnymi. Tymczasem z alergią na jakiś produkt spożywczy mogą być związane:

• dolegliwości dróg moczowych (nietrzymanie moczu, pieczenie przy oddawaniu moczu, częste infekcje dróg moczowych)

• dolegliwości stawowe i mięśniowe

(opuchnięcie stawów, bóle mięśniowe i stawowe)

• dolegliwości krążeniowe i sercowe (arytmia, tachykardia, podwyższone lub obniżone ciśnienie krwi)

• objawy psychiczne (osłabienie koncentracji, kłopoty z pamięcią, nad­pobudliwość, zwiększone łaknienie, stany depresyjne)

• i… objawy ogólne – spadek wydaj­ności, zmęczenie, pocenie się, marz­nięcie, nadwaga, zaburzenia snu.

U około 80% alergików stwierdza się utajoną kwasicę mezenchymal­ną. Podczas trwania kuracji antyaler­gicznej wskazane jest więc podawanie przez dłuższy czas środków odkwasza­jących. Silnie odkwaszająco działa też witamina C oraz witamina B₆. Ponie­waż kwasica prowadzi do zablokowa­nia mezenchymy – gdyż przy kwaśnym odczynie mezenchyma traci swój pra­widłowy fizjologicznie, wysoce reak­tywny stan zolowy przechodząc w stan żelowy – pierwszym zadaniem diag­nosty jest sprawdzenie funkcjonalnej sprawności mezenchymy oraz układu RES i wdrożenie odpowiednich metod terapeutycznych. Prawidłowe funkcjo­nowanie obydwu systemów warunkuje bowiem osiągnięcie trwałych efektów w leczeniu alergii.

Każda alergia jest stresorem dla or­ganizmu, tj. działa sympatykotonicz­nie. Dominacja układu współczulne­go (sympatykotonicznego) prowadzi do redukcji napięcia nerwu błędnego (głównego nerwu układu parasympa­tykotonicznego), a przez to do obni­żenia produkcji immunoglobulin IgA, zwłaszcza sIgA, przy równoczesnej nadprodukcji przeciwciał IgE.

Immunoglobulina klasy A jest głównym białkiem układu odpornoś­ciowego związanego ze śluzówkami! Dzienne wytwarzanie tej immuno­globuliny przekracza poziom syntezy wszystkich pozostałych razem wzię­tych. Biorąc pod uwagę zaś, że całko­wita powierzchnia błon śluzowych w organizmie człowieka stanowi oko­ło 400 m2, udział IgA w obronie tych obszarów przed szkodliwymi czynni­kami środowiska zewnętrznego jest niezwykle istotny. Uważa się, że stano­wi pierwszą linię obrony organizmu. Wydzielnicza postać immunoglobuliny (sIgA) odpowiada m.in. za:

• aglutynację (zlepianie się, skleja­nie) bakterii,

• hamowanie adhezji (przylegania) komórek bakteryjnych do nabłonka błon śluzowych,

• absorpcję (wychwytywanie, po­chłanianie) antygenów pokarmowych,

• a także neutralizację wirusów, tok­syn oraz enzymów wytwarzanych przez mikroorganizmy.

Stwierdzono również zdolność sIgA do wewnątrzkomórkowego neutrali­zowania oraz hamowania uwalniania cząsteczek wirusa.

Ostatnie badania wskazują również na przeciwzapalną rolę jednej z postaci IgA (dIgA), związaną z wewnątrzko­mórkowym neutralizowaniem anty­genów bakteryjnych, zaangażowanych w prozapalną aktywację komórek na­błonkowych jelita.

 Jelitowa bariera ochronna

Bez zdrowych jelit nie ma mowy o wyleczeniu alergii czy nietolerancji. Jelita chore to pierwszy krok to alergi­zacji organizmu !

Czynniki anatomiczne i fizjologicz­ne związane z jelitową barierą ochron­ną odpowiedzialne za występowanie/ brak alergii pokarmowych.

Czynniki anatomiczne jelitowej bariery ochronnej:

• Prawidłowa budowa anatomiczna przewodu pokarmowego

• Obecność prawidłowo wykształ­conych kosmków jelitowych

• Sprawność regeneracji kosmków jelitowych

• Szczelność nabłonka jelitowego

• Prawidłowy układ morfologiczny mikrokosmków

Czynniki fizjologiczne jelitowej bariery ochronnej:

• Obecność śluzu z obecnością sIgA

• Prawidłowa aktywność enzyma­tyczna komórek błon śluzowych jelit

• Obecność i skład jelitowej flory bakteryjnej

• Stan śluzówkowej bariery żołądka i śluzowej bariery jelitowej

• Niskie pH soku żołądkowego!

• Prawidłowa aktywność enzyma­tyczna narządów współuczestniczą­cych w procesach trawienia (np. żołąd­ka, trzustki)

• Motoryka przewodu pokarmowe­go.

To nie zawsze musi być alergia pokarmowa…

Lekarze aplikujący pacjentom leki oczekują przede wszystkim działania terapeutycznego. Jednak zawsze nale­ży się liczyć z możliwością wystąpienia reakcji niepożądanych. W ostatnich la­tach obserwuje się wyraźny wzrost ta­kich niepożądanych reakcji. Oficjalne statystyki (szpitalne) mówią, że u 10% osób leczonych występują niepożąda­ne działania i powikłania polekowe, a 1-4% chorych jest przyjmowana do leczenia szpitalnego z powodu chorób polekowych! Obserwuje się je także u 8% chorych leczonych ambulatoryjnie.

Niepożądane reakcje polekowe mogą pojawić się jako wynik odczynu immunologicznego (alergia na lek) lub na drodze mechanizmów nieimmuno­logicznych. Najłatwiej uczulają białka wzbudzające najsilniejszą odpowiedź immunologiczną organizmu, ale rów­nież leki będące prostymi związkami chemicznymi. Szacuje się, że u około 5% pacjentów leczonych przez derma­tologów pojawiają się zmiany skórne wywołane działaniem ubocznym le­ków. Trudność w rozpoznaniu i dal­szym leczeniu sprawia fakt, iż skórne odczyny polekowe nie mają cech cha­rakterystycznych dla danego leku, tzn. różne leki mogą wywołać identyczne zmiany, a ten sam lek może u różnych osób powodować powstanie różnych odczynów.

Najczęściej spotykanymi w praktyce lekarskiej skórnymi odczynami pole­kowymi są: pokrzywka, obrzęk naczy­niowo-ruchowy, zmiany typu rumień, plamice i osutki polekowe. Klasycznym przykładem skórnej reakcji alergicznej typu późnego jest wyprysk kontaktowy, czyli powierzchowne zmiany zapalne na skórze. Powodem są zarazem same substancje czynne leku jak i podłoża oraz środki konserwujące. Przykła­dowo, uczulać mogą dwa popularne podłoża maści: lanolina i euceryna, a właściwie ich składnik – alkohol weł­ny owczej. Podobnie rzecz się ma z …. rumiankiem. Uczulenie na rumianek występuje głównie u osób z alergią na pyłki roślin.

Grzyby a reakcje alergiczne  

„Gwałtowny wzrost zachorowań na choroby alergiczne ma swoje podłoże nie tylko w czynnikach genetycznych oraz tzw. zatruciu naturalnego środowiska człowieka. Jednym z ważnych czynni­ków jest pojawienie się alergenów, któ­re dotychczas odgrywały głównie rolę zakaźną. Czynnikiem tym są grzyby, a z nich zasadniczą rolę odgrywają Can­dida i Trichophyton.” – zwraca uwagę prof. dr hab. n. med. Edward Zawisza. A niestety liczba infekcji grzybiczych wśród populacji wzrasta w zastraszają­cym tempie. Jest to wynikiem wpływu czynników zawodowych (rolnictwo, weterynaria, wojsko, sport) oraz nieprze­strzegania higieny osobistej, żywienia i ubioru (ciasne buty), obniżonej odpor­ności komórkowej występującej wskutek częstego stosowania sterydów, antybio­tyków, wirusowych infekcji (głównie HIV) oraz zamierzonej immunosupresji (przeszczepy narządów). Obserwuje się przy tym zmianę w rodzajach i ilościach infekujących nas grzybów. Ciągle domi­nujący jest Candida albicans, ale coraz większą rolę odgrywają obecnie Candida tropicalis, Candida parapsilosis, Candida glabrata oraz Candida krusei. Na łamach „Nowej Medycyny”, fachowego czasopis­ma medycznego, prof. Zawisza opubliko­wał w 2001 artykuł, w którym podkreślał istotę stosowania w chorobach alergicznych leków przeciwgrzy­biczych i immunoterapii, a przede wszystkim leku przeciwgrzy­biczego, który usuwa grzyb ze skóry i błon śluzowych (jelita!). Oczywiście powinien być to lek najlepiej w niewielkim stopniu metabolizowany w wątrobie i w dużej mierze wydalany z mo­czem.

Mikroflora jelitowa  

Jedna z teorii rozwoju chorób o podłożu immunologicznym zakłada, że wzrost częstości występowania alergii, chorób auto­immunologicznych oraz przewlekłych chorób zapalnych, ob­serwowany w ostatnich dekadach, związany jest z zaburzeniami w składzie mikroflory jelitowej. Zmieniona mikroflora jelitowa indukuje nieprawidłową reakcję immunologiczną na antygeny zewnętrzne (alergeny pokarmowe i wziewne, patogeny), a nawet własną mikroflorę jelitową (w przypadku wrzodziejącego zapa­lenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna). Dzieje się tak na skutek wzmożonej aktywacji limfocytów TH1 lub TH2. Na utrzymanie równowagi TH1/TH2 wpływają tzw. probiotyki, stąd też konieczność ich podawania w przebiegu kuracji schorzeń zarówno alergicznych, jak i zapalnych. Bakterie probiotyczne za­siedlające przewód pokarmowy i wpływają na układ immunolo­giczny przez aktywację tkanki limfatycznej związanej z błonami śluzowymi, tzw. układ GALT. Stymulują nieswoiste mechanizmy obronne nie tylko poprzez utrzymywanie równowagi TH1/TH2, ale i produkcję naturalnych przeciwciał oraz uszczelniają barierę jelitową.

Uwaga na biogenne aminy!  

Aminy biogenne powstają w wyniku dekarboksylacji amino­kwasów. Najbardziej znanymi i rozpowszechnionymi aminami są histamina, serotonina i tryptamina. Proces dekarboksylacji aminokwasów zachodzi m.in. w produktach spożywczych pod wpływem dekarboksylaz bakteryjnych. W pewnych przypadkach proces ten jest pożądany, gdyż aminy determinują aromat potraw i używek. Jednakże w żywności produkowanej z zastosowaniem procesów mikrobiologicznych (sery żółte, sery pleśniowe, wino czerwone) lub w produktach szczególnie podatnych na procesy bakteryjnego rozkładu (ryby, mięso, wędliny) aminy biogenne mogą gromadzić się w ilościach toksycznych. I tak, przykładowo, mięso niektórych ryb – tuńczyka, sardynki, makreli, śledzia – jest bardzo bogate w histydynę, która w warunkach niewłaściwego przechowywania ulega pod wpływem enzymów bakteryjnych dekarboksylacji z wytworzeniem histaminy. Przy prawidłowo funkcjonujących jelitach aminy biogenne są unieczynniane przez enzymy: histaminazę (diaminookydaza – DAO) oraz monoami­nooksydazę (MAO). Niestety, niejednokrotnie dochodzi do obni­żenia aktywności DAO i MAO w śluzówce jelita cienkiego.

A więc znów wracamy do znanego i do znudzenia powta­rzanego hasła: Zdrowe jelita ponad wszystko!

mgr Anna Kozłowska Ryś

Banany	W ich wypadku należy zwrócić uwagę na możliwość wystąpienia tzw. alergii krzyżowej z owocem kiwi i lateksem (kłopoty z oddychaniem, zapalenie spojówek, egzema na twarzy).
Chleb	Alergenem może być nie tylko samo ziarno, z którego upieczono chleb, tj. pszenica, żyto, jęczmień, orkisz, ale dodatki takie jak: migdały, orzechy i in.
Jajo kurze	Ten alergen jest nadal aktywny po ugotowaniu! Należy zawsze przetestować zarówno białko jaja jak i żółtko.
Kwasek cytrynowy	Pleśnie wykorzystywane są do przeprowadzania fermentacji cytrynowej, w wyniku której uzyskiwany jest kwas cytry­nowy do produkcji kwasku cytrynowego; do jego produkcji wykorzystuje się pleśń kropidlaka czarnego.
Kiwi	Występuje jako alergia krzyżowa z alergią na ziarno słonecznika i grykę.
Orzeszki ziemne Olej arachidowy	Jeden z najbardziej uczulających produktów spożywczych. Tania mączka arachidowa jest stałym dodatkiem do pieczywa cukierniczego, niektórych rodzajów cukierków, chałwy a także sosów chili, sosów do spaghetti i barbecue, dressingów i wyrobów podrobowych. Olej arachidowy bywa do­dawany do mieszanek mlecznych oraz niektórych leków, np. olejowych roztworów witamin D i A. Problemy pojawiają się, gdy olej jest niedostatecznie oczyszczony z domieszek białka. Masło orzechowe oraz masło migdałowe niejedno­krotnie zawierają domieszkę arachidów.
Suszone owoce	Zawierają w dużych ilościach siarczyny. Nadwrażliwość na nie obserwuje się zwłaszcza u astmatyków. Co ciekawe, osoby te są również nadwrażliwe na smog. Przyglądnijmy się również, czy mamy do czynienia rzeczywiście z owo­cami suszonymi, np. śliwkami czy jabłkami i gruszkami. Najczęściej są one wędzone lub poddawane obróbce chemicznej.
Syrop skrobiowy	Pleśnie wykorzystywane są również do pozyskiwania preparatów enzymatycznych, przy udziale których następuje hydroliza skrobi wykorzystywana w produkcji syropu skrobiowego.
Wędliny	Czy wiecie, że zawierają gluten pszenny? Osoby uczulone na gluten pszenny powinny więc bardzo uważać na te pro­dukty.